26 Ιούν Ασφαλής αύξηση σωματικού βάρους για λιποβαρή παιδιά έως και 5 ετών: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις
Γιατί είναι σημαντική η παρακολούθηση του σωματικού βάρους στα παιδιά;
Θα έχετε παρατηρήσει, πως στις τακτικές παιδιατρικές εξετάσεις, δεν παραλείπεται η αξιολόγηση του σωματικού βάρους του παιδιού. Το σωματικό βάρος κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας αποτελεί έναν πολύ σημαντικό δείκτη υγείας. Το διαταραγμένο σωματικό βάρος μπορεί, όχι μόνο να φανερώνει ανισορροπίες στη διαθεσιμότητα θρεπτικών συστατικών, πιθανές επιπλοκές υγείας και καθυστερημένη ανάπτυξη, αλλά μπορεί και να επηρεάσει το σωματικό βάρος κατά την ενήλικη ζωή. Αυτό σημαίνει πως μπορεί να επηρεάσει παράγοντες εμφάνισης κινδύνων στην μετέπειτα ζωή του παιδιού. Συνεπώς, η εξασφάλιση πως το σωματικό βάρος του παιδιού βρίσκεται σε υγιή κλίμακα, είναι υψίστης σημασίας (Centers for Disease Control and Prevention, 2021).
Σωστά. Το υγιές βάρος του παιδιού δεν είναι ένας αριθμός. Υπολογίζεται εξατομικευμένα, βάσει κλιμάκων που έχουν διαμορφωθεί από έγκυρους οργανισμούς, μέσω πληθώρας ερευνών και αναφέρονται σε εύρη σωματικού βάρους, φυσιολογικά ή μη, σε συνάρτηση με την ηλικία και το ύψος του παιδιού. Όπως η υπερβαρότητα και η παχυσαρκία, έτσι και το λιποβαρές, χρειάζεται ιδιαίτερη παρακολούθηση. Δεν αναφερόμαστε σε παιδιά με φαινομενικά, «ελαφριά» σωματική διάπλαση, η οποία διατηρείται με ισορροπημένη διατροφή και σωματική δραστηριότητα και κυμαίνονται σε επιθυμητά εύρη σωματικής διάπλασης. Το πραγματικά «λιποβαρές» αξιολογείται από τις καμπύλες ανάπτυξης (Centers for Disease Control and Prevention, 2021).
Ανησυχώ μήπως το παιδί μου είναι λιποβαρές. Τι να κάνω;
Εάν ανησυχείτε ότι το παιδί σας μπορεί να είναι λιποβαρές, συμβουλευτείτε τον παιδίατρο για να αποκλείσετε πιθανές υποκείμενες αιτίες που επηρεάζουν το βάρος του και διαιτολόγο για να σας κατευθύνει στον ασφαλέστερο τρόπο αύξησης σωματικού βάρους και κάλυψης των αναγκών του (Centers for Disease Control and Prevention 2021). Όμως, μην πέσετε στην παγίδα. Ένα παιδί δε χρειάζεται να καταναλώσει όγκους ανθυγιεινών τροφών, όπως γλυκά, σοκολάτες, κέικ, ζαχαρούχα ποτά και λιπαρά τρόφιμα και ποτά, ώστε να πάρει βάρος. Αυτή η τακτική μπορεί να φαίνεται πως λύνει το πρόβλημα αυξάνοντας το βάρος του παιδιού, αλλά στην ουσία, δεν παρέχει τα απαραίτητα συστατικά για νεύρο-μυϊκή και μυο-σκελετική ανάπτυξη, ενώ μπορεί να ενισχύσει την ανεπάρκεια σε θρεπτικά συστατικά και την υποθρεψία (McCarthy 2023).
Τι χρειάζεται ένα παιδί 2 έως 5 ετών;
Τα παιδιά 2 έως 5 ετών χρειάζονται ενέργεια (θερμίδες) και θρεπτικά συστατικά για να καλύψουν τις τρέχουσες ανάγκες τους, αλλά και την ανάπτυξή τους. Ειδικά τα μικρότερα των 2 ετών, έχουν αυξημένες ανάγκες σε λίπος (λιπαρά οξέα), ως ενεργειακό υπόστρωμα, αλλά και ως πηγή βιταμινών. Έτσι, το πλήρες γάλα, το γιαούρτι, το τυρί και τα λιπαρά ψάρια είναι πολύ σημαντικά για τη στήριξη των αναγκών τους. Στα 2 έτη, εφόσον το η ανάπτυξη συνεχίζει φυσιολογικά, μπορείτε σταδιακά να εισάγετε γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλά λιπαρά και να μειώσετε το λίπος σε άλλα τρόφιμα. Έπειτα, στα 5 έτη, θα πρέπει να έχει μια υγιεινή διατροφή με χαμηλά λιπαρά, όπως αυτή που συνιστάται για τους ενήλικες (NHS 2023).
Πολλές από τις «πιο υγιεινές εναλλακτικές» για ενήλικες, δεν είναι και οι πάντοτε ενδεδειγμένες για τα παιδιά, ιδίως έως 5 ετών. Τα παιδιά έχουν μικρότερο στομάχι από τους ενήλικες και πρέπει να τρώνε μικρότερες ποσότητες πιο συχνά. Για παράδειγμα, οι τροφές ολικής αλέσεως (πχ ζυμαρικά ολικής αλέσεως, ψωμί και καστανό ρύζι), λόγω της αυξημένης περιεκτικότητάς τους σε φυτικές ίνες, είναι πιθανό να προκαλούν πρόωρο κορεσμό στο παιδί, κάνοντάς το να σταματήσει την κατανάλωση πριν λάβει απαραίτητο όγκο θρεπτικών συστατικών. Μετά την ηλικία των 2 ετών, μπορείτε σταδιακά να εισάγετε περισσότερες τροφές ολικής αλέσεως. Επιπλέον, το παιδί μπορεί να καταναλώνει παραπάνω νερό από το συνιστάμενο, με αποτέλεσμα να αισθάνεται φούσκωμα και να μη μπορεί να ανεχτεί την κατανάλωση τροφής (McCarthy 2023, NHS 2023).
Στις νεαρές ηλικίες στοχεύουμε στην κατανάλωση 3 κυρίως γευμάτων, μαζί με ακόμα 3 μικρότερα γεύματα (snacks) σε τακτικές ώρες, μέσα στην ημέρα. Όμως από τι να αποτελούνται; Πως θα πετύχουμε διατροφική ισορροπία σε αυτές τις ηλικίες; Ημερησίως, συστήνεται ποικιλία από τουλάχιστον 5 μερίδες φρούτα και λαχανικά, γεύματα με βάση αμυλούχους υδατάνθρακες πχ πατάτες, ψωμί, ρύζι και ζυμαρικά, γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, γιαούρτι, ή ορισμένα υποκατάστατα όπως «γάλα» ή «γιαούρτι» σόγιας), ημιαποβουτυρωμένα και με λιγότερα σάκχαρα καθώς και 6-8 ποτήρια υγρών κυρίως νερού ή γάλακτος για παιδιά >1 έτους. Επιπλέον, συστήνεται η κατανάλωση σε ακόρεστα έλαια και αλείμματα, που τρώγονται σε μικρές ποσότητες (πχ ταχίνι, πατέ ελιάς, ελαιόλαδο, ελιά, άλειμμα ξηρών καρπών). Εβδομαδιαίως συστήνεται ποικιλία διαθεσιμότητας σε όσπρια, αυγά, κρέας, πουλερικά και σε 2 μερίδες ψαριού (1 μερίδα λιπαρό ψάρι, όπως ο σολομός ή το σκουμπρί) (Mpenetou et al., 2014, NHS 2023).
Πώς θα ενισχύσετε τα ήδη καταναλισκόμενα γεύματα;
Μικρές ποσότητες χυμών φρούτων και smoothies, ή μεγαλύτερες ποσότητες, όταν αραιώνονται 1:10 με νερό, ίσως να βοηθήσουν το παιδί σας να ενισχύσει την κατανάλωσή του, όχι μόνο σε ενέργεια, αλλά και σε μέταλλα και βιταμίνες. Ομοίως, μπορεί να ευνοήσει η ετοιμασία πουρέ ή σούπας βελουτέ με προσθήκη γάλακτος ή τυριού, η προσθήκη τυριού (πχ τυρί κρέμα) ή γιαουρτιού, σε γεύματα οσπρίων ή ως άλειμμα σε φρυγανιά, χούμους, γκουακαμόλε κα. Πάντα έχετε ως γνώμονα τις γευστικές προτιμήσεις του παιδιού, όταν ετοιμάζετε τα γεύματά του. Δε θα ήταν συνετό να δημιουργηθούν αρνητικά συναισθήματα στο παιδί κατά την προσπάθεια βελτίωσης των διατροφικών του συνηθειών (Academy of Nutrition and Dietetics 2018, NHS 2023).
Υγιεινή στάση απέναντι στο φαγητό
Τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες, λειτουργούν μιμητικά και εσείς λειτουργείτε ως παράδειγμα για εκείνα. Εκτός του να προσπαθείτε να τρέφεστε εσείς σωστά, χρειάζεται να διατηρείτε και υγιή στάση σε σχέση με το φαγητό και στο σωματικό βάρος. Η ώρα του φαγητού θα χρειάζεται να αποτελεί όμορφη εμπειρία για το παιδί σας, κάθε φορά. Ενθαρρύνετε τα οικογενειακά γεύματα στο τραπέζι. Αποφύγετε να ασκήσετε κριτική, ή πίεση την ώρα του φαγητού, όση αντίσταση και αν δέχεστε. Η απόλαυση του φαγητού χρειάζεται να είναι ασύνδετη με ανταμοιβή ή αγάπη. Είναι σημαντικό για το παιδί, να μη συνηθίσει να στρέφεται στο φαγητό από ανάγκη για άνεση, ανακούφιση, παρηγοριά, αγάπη κ.α., αλλά να μάθει να αναγνωρίζει το αίσθημα της πείνας (Academy of Nutrition and Dietetics 2018, NHS 2023).
Αν το παιδί σας είναι πολύ επιλεκτικό ή αν θα λέγατε πως είναι «ιδιότροπο» στο φαγητό του, τότε χρειάζεται να διατηρείτε την υπομονή σας. Δοκιμάστε να συστήνετε νέα φαγητά και γεύσεις για όλη την οικογένεια ή και φίλους και να προσφέρετε μικρές ποσότητες στο παιδί σας. Ας αναγνωρίζετε την προσπάθεια του παιδιού και ας την επαινείτε, αλλά μην πιέσετε να συνεχίσει μέχρι να τελειώσει και την τελευταία του μπουκιά και μη συγκρίνεται το τρόπο που τρώει το ένα παιδί με κάποιο άλλο παιδί, ακόμα και αν το επιχειρείτε ως παραδειγματισμό. Να θυμάστε πως και τα παιδιά έχουν διαφορετικές ανάγκες μεταξύ τους. Ένα απλό παράδειγμα η φυσική του δραστηριότητα και η άσκηση. Όταν διαφοροποιείται η διάρκεια και η ένταση, διαφοροποιείται και η ανάγκη για ποσότητα και είδος τροφής (Academy of Nutrition and Dietetics 2018).
Διαβάστε επίσης
Αυτό δε σημαίνει πως χρειάζεται να ελαττώσετε την κινητικότητα του παιδιού σας. Το να είναι ένα παιδί σωματικά δραστήριο, ιδίως εκτός σπιτιού, στη φύση, συμβάλλει στην ανάπτυξη ανθεκτικών, υγιή οστών και μυών, στην βελτιωμένη πνευματική λειτουργία, στη συγκέντρωση, και στις μεταβολικές του λειτουργίες. Το σημαντικότερο είναι πως μέσω της φυσικής δραστηριότητας, της άσκησης και του παιχνιδιού ανακαλύπτει τον κόσμο, μαθαίνει τον εαυτό του και διασκεδάζει. Άρα πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να μην στερηθεί αυτή την εμπειρία (Academy of Nutrition and Dietetics 2018, McCarthy 2023).
Και μετά τι;
Χρειάζεται συστηματική παρακολούθηση με γιατρό ή και με διαιτολόγο για να διασφαλίζεται πως όσο το παιδί μεγαλώνει και οι ανάγκες του μεταβάλλονται, το σωματικό του βάρος επίσης μεταβάλλεται, αλλά παραμένει υγιές και οι διατροφικές του συνήθειες προσαρμόζονται, ώστε να προλαμβάνουν πιθανές ανισορροπίες. Έχετε υπόψη πως το λιποβαρές παιδί χρειάζεται σταδιακή και ελεγχόμενη αύξηση σωματικού βάρους. Όχι αλόγιστη. Μόλις το παιδί σας αποκτήσει υγιές βάρος, η διατροφή του θα πρέπει να επαναξιολογηθεί, ώστε να θρέφεται με τρόπο που θα το κρατά σε επιθυμητά επίπεδα σωματικού βάρους, χωρίς να μεταβεί ξανά σε λιποβαρές ή σε υπερβαρότητα (Centers for Disease Control and Prevention 2021).
Ελεάννα (Άννα - Ελένη) Τσιτσιμπίκου, BSc, MSc, RD
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος BSc, Queen Margaret University, Edinburgh, UK
Εξειδικευμένη στην Εφαρμοσμένη Αθλητική Διατροφή MSc, Oxford Brookes University, UK
Εγγεγραμμένο Μέλος (RD) Health and Care Professions Council (HCPC), UK
Κάτοχος Άδειας Ασκήσεως Επαγγέλματος, GR
Ιδρύτρια και υπεύθυνη επιστήμης Διαιτολογικού Γραφείου “DIET COGNITION”
με Άδεια Λειτουργίας στη διεύθυνση:
Φανερωμένης 8, Χολαργός, 15561
Τηλ: 6934734606
Βιβλιογραφία
Academy of Nutrition and Dietetics. (2018). Safe weight gain tips for underweight kids. Retrieved April 21, 2023, from https://www.eatright.org/health/wellness/weight-and-body-positivity/safe-weight-gain-tips-for-underweight-kids
Centers for Disease Control and Prevention. (2021). About Children’s BMI. Retrieved April 23, 2023, from https://www.cdc.gov/healthyweight/assessing/bmi/childrens_bmi/about_childrens_bmi.html
McCarthy, C. (2023). Does your child need to gain weight? Harvard Health Publishing, Harvard Medical School. Retrieved April 21, 2023, from https://www.health.harvard.edu/blog/does-your-child-need-to-gain-weight-202302092887
Mpenetou, V., Zota, K., Kastorini, X. M., Kosti, R., Mpelogianni, K., Papadimitriou, E., Pechlivani, F., & Spiridis, G. (2014). National nutrition guide for infants, children and adolescents. Urban non-profit corporation Prolepsis. Preventive institute, environmental and occupational medicine. Greece.
NHS. (2023). Underweight children aged 2-5: Advice for parents. Retrieved April 21, 2023, from https://www.nhs.uk/live-well/healthy-weight/childrens-weight/underweight-children-2-5-advice-for-parents/
