

Τα παιδιά ενδιαφέρονται για τα παιδικά παραμύθια από μικρή ηλικία. Και ακόμα και στις πρώτες τάξεις του δημοτικού η αγάπη τους αυτή δεν έχει μειωθεί. Πολλοί γονείς ανησυχώντας για τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις προσπαθούν να αντικαταστήσουν τα παραμύθια με άλλου τύπου βιβλία, πιο εκπαιδευτικά. Μη το κάνετε.
Σε αυτή τη φάση της ζωής ενός παιδιού, ο ρόλος ενός παιδικού παραμυθιού είναι να εκπαιδεύει νέους αναγνώστες με ανεπτυγμένες κρίσιμες δεξιότητες ανάγνωσης. Η κατανόηση των θεμάτων, των μοτίβων, της γλώσσας και του ύφους ενός παιδικού παραμυθιού μπορεί να αποτελέσει μεγάλη έμπνευση για προσεκτική ανάγνωση και κριτική αντιμετώπιση.
Τα παραμύθια είναι πολύπλοκα, γεμάτο κρυφά μηνύματα και πολλαπλές αναγνώσεις! Εκμεταλλευτείτε το βάθος των γνώσεων που προσφέρουν τα παραμύθια σε αυτή τη φάση της ζωής τους με τη μέθοδο της κριτικής ανάγνωσης. Η κριτική ανάγνωση οδηγεί στα βαθύτερα στρώματα ενός παραμυθιού και βοηθά στην αποκρυπτογράφηση των μεταφορικών εννοιών του. Η κριτική ανάγνωση επιτυγχάνεται μέσω διαφόρων σταδίων που περιλαμβάνουν την υποκίνηση, την κατανόηση του νοήματος, τον προβληματισμό ή την πρόβλεψη και την οικοδόμηση της γνώσης.
Πριν διαβάσετε ένα παραμύθι στο σπίτι (ή στην τάξη για τους εκπαιδευτικούς), κινητοποιείστε το παιδί και διαμορφώστε έναν ορίζοντα των προσδοκιών του.
· Τι περιμένει από το παραμύθι;
· Ποιο πιστεύει ότι θα είναι το εμπόδιο που θα βρουν οι ήρωες;
· Γιατί ο κεντρικό ήρωας το έπαθε αυτό;
· Τι έμαθε στο τέλος;
Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι η έννοια του κειμένου δεν υπάρχει ανεξάρτητα από τον αναγνώστη, δηλαδή το παιδί συμμετέχει ενεργά και κατασκευάζει το νόημα του κείμενου λαμβάνοντας υπόψη τη δική του εμπειρία. Οι γονείς ξέρουν καλύτερα από όλους το περιβάλλον του παιδιού τους οπότε είναι σε θέση να φέρουν απτά παραδείγματα. Από την άλλη, ένας εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει εμπειρίες από το σχολικό περιβάλλον για την καλύτερη κατανόηση του παραμυθιού.
Για να επιτευχθεί η κριτική ανάγνωση ενός παραμυθιού, το επόμενο βήμα είναι η τεχνική της «κοπής». Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης χρησιμοποιείται η τεχνική «κοπής» δηλαδή πραγματοποιείται μια παύση της ανάγνωσης σε εκείνα τα τμήματα τα οποία είναι ιδιαίτερα δραματικά χρωματισμένα, έτσι ώστε το παιδί να προβληματιστεί και να συζητήσει την πιθανή πορεία μιας ενέργειας. Κάντε του ερωτήσεις όπως:
· Τι πιστεύεις ότι θα γίνει τώρα;
· Θα τα καταφέρει ο ήρωας;
· Θα δεχτεί ή θα αρνηθεί;
· Τι λάθος πιστεύεις ότι έκανε;
Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται συναισθηματική εμπειρία και κατανόηση. Το παιδικό παραμύθι έτσι γίνεται μία μέθοδος ανάπτυξης των κοινωνικο-συναισθηματικών, γνωστικών και συνθετικών ικανοτήτων του παιδιού.
Η τελευταία φάση της κριτικής ανάγνωσης γίνεται σε επόμενα στάδια όταν το παιδί είναι γνώστης του παραμυθιού. Σε αυτό το στάδιο εξετάζεται ένα ιδιαίτερο ζήτημα: η κριτική παρατήρηση της δομής και των αλλαγών που συμβαίνουν κατά την προσαρμογή ή κατά την επανάληψη ενός παραμυθιού που έχει υποστεί πολυάριθμες μεταμορφώσεις. Τι εννοούμε με αυτό;
Προκειμένου τα παιδιά να αποκτήσουν μια ευρεία αντίληψη για τα παραμύθια, μπορείτε να κάνετε διαφορετικές συγκρίσεις στα παραμύθια. Ένας τρόπος είναι να συγκρίνετε παραμύθια με τον ίδιο τίτλο (τα κλασικά παραμύθια έχουν πολλές παραλλαγές) ή τα παραμύθια του ίδιου τύπου (παραμύθια φαντασίας).
Όσον αφορά τα κλασσικά παραμύθια σίγουρα μπορείτε να βρείτε ποικίλες παραλλαγές της Κοκκινοσκουφίτσας για παράδειγμα. Εστιάστε στα διαφορετικά σημεία που δίνει έμφαση η κάθε ιστορία.
Όσον αφορά τα παραμύθια του ίδιου τύπου πάρτε για παράδειγμα την κατηγορία «φαντασία». Ψάξτε να βρείτε τις διαφορές στη δομή:
· Ποιοι χαρακτήρες είναι κοινοί σε κάθε παραμύθι;
· Ποιο είναι το βασικό σκηνικό σε κάθε παραμύθι;
· Ποιος είναι ο κακός της ιστορίας σε κάθε παραμύθι;
· Πως νιώθει ο βασικός ήρωας σε κάθε παραμύθι;
Άλλος τρόπος είναι να συγκρίνετε τις προσαρμογές ενός παραμυθιού, δηλαδή, τα εικονογραφημένα βιβλία, τα κινούμενα σχέδια και τις ταινίες μεγάλου μήκους.
Κάθε ιστορία περιγράφεται διαφορετικά αναμφισβήτητα. Γιατί;
· Ρωτήστε τί τους αρέσει και τι όχι σε κάθε περίπτωση;
· Πως ο σκηνοθέτης ακολούθησε ή διαφοροποίησε τη ιστορία του συγγραφέα;
· Γιατί είναι καλύτερη η μια προσαρμογή και όχι η άλλη;
Τέτοιες συγκρίσεις θα δείξουν στα παιδιά ακριβώς ποιες διαφορές έχουν γίνει στην βασική αφήγηση και πώς αυτές οι διαφορές επηρεάζουν τις εννοιολογικές και άλλες αξίες του παραμυθιού.
Η Ζέτα Γάκη είναι απόφοιτος του τμήματος Βιολογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΕΚΠΑ. Συνέχισε τις σπουδές της αποκτώντας ειδίκευση στις Νευροεπιστήμες στην Ιατρική Σχολή Αθηνών. Εργάστηκε σε διάφορα δημόσια εργαστήρια στον τομέα της Νευροβιολογίας όπως στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ), στο Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ (Ε.Ι.Π.) αλλά και στον ιδιωτικό τομέα (Locus Medicus κ.α). Έχει παρακολουθήσει πολλά σεμινάρια στον τομέα της ανάπτυξης του παιδικού εγκεφάλου έχοντας πιστοποιήσεις από το Yale University, από το Utrecht University, από το California University- Santa Cruz κτλ. Παράλληλα έλαβε και την πιστοποίηση της στο Online Marketing από το τμήμα e-learning του ΕΚΠΑ. Συνεργάζεται με μεγάλους εκπαιδευτικούς φορείς για την εκπαίδευση ενηλίκων στον ευρύτερο κλάδο των βιολογικών επιστημών. Είναι εξωτερικός συνεργάτης σε εκπαιδευτικά και ενημερωτικά site ενώ είναι συν-ιδρύτρια του εκδοτικού οίκου @paramythia.net. Επίσης, μοιράζεται τις γνώσεις της σχετικά με τον παιδικό εγκέφαλο με απλό και πρακτικό τρόπο με γονείς και εκπαιδευτικούς μέσα από διάφορα σεμινάρια σε συνεργασία με ομάδες γονέων, ψυχολόγους, δασκάλους κτλ. Βρείτε άμεσα συμβουλές και ενημερωτικά βίντεο στο @zetagaki