«Terrible twos» Τι συμβαίνει όταν τα παιδιά γίνονται 2 ετών;

«Terrible twos» Τι συμβαίνει όταν τα παιδιά γίνονται 2 ετών;

Τα «Terrible Twos» (τρομερά δύο) αναφέρονται στο στάδιο ανάπτυξης του παιδιού στην ηλικία των δύο ετών – αλλά μπορεί να ξεκινήσει και νωρίτερα – και αφορούν τις αλλαγές στην συμπεριφορά και στον χαρακτήρα του.

Τώρα πια περπατάει με σιγουριά, τρέχει, μιλάει. Είναι η ηλικία που θέλει να εξερευνήσει τον κόσμο, να ανακαλύψει όσο περισσότερα πράγματα μπορεί μόνο του. Αρχίζουν να δοκιμάζουν τα όριά μας, έχουν άποψη, θέλουν η γνώμη τους να μετράει, θέλουν να δείξουν ότι μπορούν και όλες οι αντιδράσεις τους μας λένε ότι θέλουν να είναι ανεξάρτητα.

Έχουν περιέργεια να γνωρίσουν τον κόσμο και καμιά φορά μπλέκουν σε μπελάδες, έτσι οι γονείς βάζουν όρια, λένε όχι και αυτό είναι κάτι πολύ καινούριο (και όχι ευχάριστο) στη μέχρι τώρα ζωή τους, γι’ αυτό αντιδρούν.

Γκρίνια, τσιρίδες, νεύρα, κλοτσιές και εκρήξεις θυμού γίνονται μέρος της καθημερινότητάς μας με ένα δίχρονο.

Τι συμβαίνει αναπτυξιακά κατά τα «Terrible twos»;

Καταρχάς το παιδί δεν είναι πλέον μωρό αλλά νήπιο. Αυξάνεται η κινητικότητά του, γίνεται όλο και πιο επιδέξιο με τα χεράκια του, αναπτύσσει γενικές γνώσεις, χρησιμοποιεί περισσότερο τον λόγο, κοινωνικά αρχίζει να μιμείται την συμπεριφορά των άλλων και κυρίως αναπτύσσει την αυτογνωσία. Συνειδητοποιεί δηλαδή όλο και περισσότερο τον εαυτό του ως ξεχωριστή οντότητα από τους άλλους. 

Αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να κάνει τις δικές του επιλογές και ότι δεν χρειάζεται να κάνει πάντα αυτό που θέλει ο κηδεμόνας. Σαν να έχουμε έναν μικροσκοπικό έφηβο στο σπίτι! Με τη διαφορά ότι το νήπιο δεν είναι σε θέση ακόμη να γνωρίζει πραγματικά την σκέψη του, πόσο ακόμη να την λεκτικοποιήσει. Τα νήπια  αντιδρούν δηλαδή μόνο και μόνο επειδή μπορούν να το κάνουν! Αυτό που σίγουρα δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη είναι η αντίληψη του χρόνου (όταν ο κηδεμόνας λέει «σε δυο λεπτά», το νήπιο αντιλαμβάνεται «ποτέ») και η αντίληψη του δικαιώματος/υποχρέωσης (όταν το αυτοκινητάκι του Κωστάκη, το θέλει με το ζόρι ο Γιωργάκης).

Σε αυτή την φάση της ανάπτυξής τους τα terrible twos έχουν μεγάλη δυσκολία να επιλέξουν αυτό που τόσο πολύ θέλουν να κάνουν. Το ρωτάς τι θέλει για φαγητό και λέει μακαρόνια. Του φτιάχνεις μακαρόνια και πολύ γρήγορα σου λέει ότι δεν θέλει να φάει. 

Είναι απολύτως φυσιολογικό για εκείνον να αλλάξει την απόφασή του αμέσως μόλις την έχει πάρει, γιατί σε αυτή του την φάση διαφωνεί ακόμα και με τον εαυτό του. Η επιθυμία του είναι να κάνει κατάλληλες επιλογές.

Είναι η περίοδος της ανάπτυξης του παιδιού κατά την οποία αρχίζει να κάνει τις δικές του επιλογές. Αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι δεν χρειάζεται πάντα να θέλει αυτό που θέλει ο κηδεμόνας του αλλά μπορεί να έχει την δική του άποψη και επιθυμία. Είναι η περίοδος που συχνά διεκδικούν αυτή την ικανότητά τους απλά διαφωνώντας με τους κηδεμόνες τους. Αυτό το συμπεριφοριστικό πρόβλημα το βλέπουμε συχνά στους εφήβους αλλά είναι και ένα ορόσημο των τρομερών δίχρονων. Εξού και ο χαρακτηρισμός της περιόδου των τρομερών δίχρονων ως «πρώτη εφηβεία». Όμως κατά την περίοδο αυτή τα παιδιά μπορεί να μην γνωρίζουν πραγματικά την σκέψη τους. Μπορεί να αντιδρούν μόνο και μόνο επειδή κατανοούν ότι δεν χρειάζεται να συμφωνούν με κάποιον άλλον.

Το βιβλίο που διαβάσαμε & σας προτείνουμε σαν ομάδα για να αντιμετωπίσετε τα «Terrible twos» όσο πιο ομαλά γίνεται είναι το:

«Terrible twos» Τι συμβαίνει όταν τα παιδιά γίνονται 2 ετών;
''Το βιβλίο που θα ήθελες να είχαν διαβάσει οι γονείς σου'' πάτησε επάνω στην εικόνα για να κάνεις δικό σου το βιβλίο

Σημάδια για τα «Terrible Twos»

Παρόλο που δεν υπάρχει συγκεκριμένη λίστα, τα παρακάτω σημάδια μπορεί να αποτελέσουν μια ένδειξη ότι το παιδί σας περνάει την φάση των «Τρομερών Δύο».

Απογοήτευση όταν οι επιθυμίες του δεν είναι πλήρως κατανοητές

Ένα κοινό σύμπτωμα των terrible twos  είναι η απογοήτευση του παιδιού όταν ο γονέας δεν μπορεί να «διαβάσει» το μυαλό του. Για παράδειγμα, μπορεί το παιδί να ζητήσει νερό και να αρχίσει να κλαίει επειδή του δώσατε σε ένα κόκκινο φλυτζάνι αντί σε ένα μπλε.

Κλωτσιές, δαγκώματα και χτυπήματα

Επειδή ένα νήπιο δεν μπορεί να εκφράσει με λέξεις την επιθυμία του χρησιμοποιεί τις κινήσεις του σώματός του για να αποκαλύψει τα συναισθήματά του, με αποτέλεσμα να εκδηλώνει «άσχημη» συμπεριφορά.

Νεύρα

Τα κλάματα και η επιμονή να κυλιέται στο πάτωμα (π.χ. του supermarket) και να «σπαράζει» είναι ένα χαρακτηριστικό της αναπτυξιακής αυτής φάσης.

«Όχι»

Τα παιδιά τείνουν να κάνουν υπερβολική χρήση αυτής της λέξης στα terrible twos. Ακόμα και σε καταστάσεις που τους αρέσουν, όπως το να αποκτήσουν ένα νέο παιχνίδι ή να απολαύσουν το αγαπημένο τους γλυκό, η αρχική τους αντίδραση είναι αρνητική – στην πορεία, βέβαια, αλλάζουν γνώμη.

«Δικό μου»

 Σε αυτό το στάδιο, τα νήπια μαθαίνουν την έννοια της ιδιοκτησίας, μέσα από φράσεις που συνηθίζουμε να τους λέμε, όπως «αυτό το παιχνίδι/ ποτήρι είναι δικό σου» και πολλές φορές «αρπάζουν» πράγματα που δεν του ανήκουν – ακόμα και από τα κατοικίδια ζώα.

Μιμητισμός

Το δίχρονο αντιγράφει ό,τι του γυαλίζει. Αν δει ένα άλλο παιδάκι να κάνει σκηνή στο δρόμο, μπορεί να του αρέσει και να δοκιμάσει το ίδιο με την πρώτη ευκαιρία. Αν τρως τσιπς στον καναπέ, θέλει να φάει κι αυτό. Αν πίνεις τον καφέ σου σε κόκκινο φλιτζάνι, ζητάει το φλιτζάνι σου… από την άλλη, αντιγράφοντας συμπεριφορές (από μέλη της οικογένειας ή άλλα παιδάκια) μαθαίνει. Ακόμα κι όταν αντιγράφει πράγματα που κατά τη γνώμη σου δεν χρειάζονται ή δεν είναι σωστά, σκέψου ότι αν μεγάλωνε σε κενό αέρος δεν θα μάθαινε ποτέ τίποτα.

Άγχος αποχωρισμού

Συχνά, ανάμεσα στους 24 και 36 μήνες πηγαίνουμε για πρώτη φορά το παιδάκι μας σε παιδικό σταθμό. Το «άγχος αποχωρισμού» μπορεί να εκδηλωθεί στην πόρτα του σταθμού, με το παιδάκι να κρέμεται από τη μαμά του ουρλιάζοντας λες.

Παράδειγμα από τη ζωή των terrible twos 

Ο μικρός Γιωργάκης παίζει αμέριμνος από το πρωί. Καθαρός, περιποιημένος και σε εξαιρετική διάθεση. Παίζει με τα παιχνίδια του. Όλο και κάποιος ενήλικας του σκάει ένα φιλάκι, όταν περνάει από δίπλα του. Τρώει το φρούτο του, λέει ένα τραγουδάκι, όλα καλά. Το μεσημέρι τον ρωτάει η μαμά του τι θέλει να φάει. Είναι τόσο ωραία τώρα που μιλάει και λέει τι θέλει! Ο Γιωργάκης λοιπόν ζητάει κοτομπουκιές. Του φτιάχνει η μαμά τις κοτομπουκιές και με το που εμφανίζονται μπροστά του γίνεται ένας χαμός. Ο Γιωργάκης έχει αλλάξει γνώμη και δεν ξέρει γιατί έχει αλλάξει γνώμη! Εξάλλου, για εκείνον είναι απολύτως φυσιολογικό να αλλάξει γνώμη αφού κατά την αναπτυξιακή περίοδο αυτή διαφωνεί ακόμη και με τον εαυτό του! Κλαίει με λυγμούς, πετάει τα παιχνίδια του και κτυπιέται κάτω. Το τι θα ακολουθήσει εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από το πως θα τον χειριστεί η μαμά του.

Πώς νιώθουν τα δίχρονα;

Κι αν αυτή η περίοδος είναι δύσκολη για τους γονείς, είναι επίσης δύσκολη και για τα παιδιά. Όταν τα παιδιά παίρνουν μια θέση κόντρα στην άποψη των γονέων τους, έχουν έντονα συναισθήματα. Παρ` όλο που οδηγούνται προς την μοναδικότητά τους, θέλουν να ευχαριστούν και τους γονείς τους. Ακόμα και τώρα που είμαστε ενήλικες, όταν κάνουμε κάτι με το οποίο διαφωνούν οι γονείς μας, νοιώθουμε την σύγκρουση μέσα μας κι ας ζούμε μακριά τους, κι ας έχουμε κάνει τις ώριμες επιλογές μας, κι ας έχουμε σκεφτεί αρκετά πριν πάρουμε την απόφαση – και παρόλα` αυτά παραμένει δύσκολο. Για ένα παιδί που μαθαίνει να κάνει επιλογές, ενώ εξαρτάται από τους γονείς του για το φαγητό, την στέγη και την συναισθηματική στήριξη, είναι ακόμα πιο έντονο. Τα δάκρυα είναι μια αναμενόμενη εκδήλωση της εσωτερικής σύγχυσης που είναι τόσο αληθινή για τα παιδιά.

Υπάρχουν πολλά που αξίζει να μάθουν τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά από την πρώτη εφηβεία. Για να επιβιώσουν λοιπόν οι γονείς αυτή την περίοδο, πρέπει να θυμούνται ότι τα παιδιά σε αυτή την ηλικία δεν είναι ούτε σκεπτόμενα ούτε ορθολογιστές. Είναι πολύ μικρά και συχνά έχουν κίνητρο μόνο να δείξουν ότι είναι ανεξάρτητα. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να πάρουν μια απόφαση απλά για να δείξουν ότι μπορούν κι όχι επειδή πραγματικά θέλουν το αποτέλεσμα ή επειδή προσπαθούν να θυμώσουν κάποιον άλλον.

Επιτρέποντάς τους να κάνουν μικρές επιλογές θα τους βοηθήσουμε να αποκτήσουν δεξιότητες λήψης αποφάσεων τις οποίες θα χρειαστούν για το υπόλοιπο της ζωής τους και επίσης θα τους διδάξει πώς να ζουν με αποφάσεις που μπορεί να μην έχουν πάρει με ευχάριστη διάθεση ή που δεν εξελίχθηκαν όπως θα ήθελαν. Εκτός από τις δεξιότητες λήψης αποφάσεων και πώς να ζουν με τις αποφάσεις τους, θα μάθουν και τί να κάνουν όταν δεν τους αρέσουν οι επιλογές τους και πώς να διαφωνούν χωρίς να εκρήγνυνται.

Πρακτικές συμβουλές

Η πρόληψη υπερτερεί της παρέμβασης. Τα ξεσπάσματα στην ηλικία των δύο ετών είναι κάτι αναμενόμενο, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι μπορούμε να τα προλάβουμε ως κάποιο βαθμό. Παρατηρούμε τη γλώσσα του σώματος του παιδιού. Βλέπουμε τα σημάδια εκνευρισμού. Μειώνουμε τους εκλυτικούς παράγοντες, π.χ πείνα και νύστα, κ.τ.λ. Ένα καθημερινό παράδειγμα είναι το πεινασμένο δίχρονο στο σουπερμάρκετ που κυριολεκτικά σφαδάζει μπροστά από το ράφι με τις σοκολάτες. Σαφέστατα δεν μπορούμε να προβλέψουμε τα πάντα, αλλά μπορούμε να μειώσουμε τα επεισόδια κατά πολύ.

Ο ενήλικας έχει τον έλεγχο  και ο ενήλικας έχει την απόλυτη ευθύνη να παραμείνει ψύχραιμος. Όταν το παιδί έχει νευριάσει, παράλογα κατά εμάς τους ενήλικες, η αντίδραση μας σε αυτές τις περιπτώσεις είναι συνήθως αρνητική, π.χ ουρλιάζουμε στο παιδί να σταματήσει να ουρλιάζει! Το παιδί στα δυο έτη λειτουργεί μιμητικά. Άρα, ο αρνητισμός του θα εντείνεται όσο πιο πολύ του λέμε «όχι» και «μη» και σίγουρα θα συνεχίζει να φωνάζει. Χρειάζεται ευελιξία, διαλλακτικότητα και υπομονή, περιορίζοντας τις απαγορεύσεις σε όσες είναι πραγματικά απαραίτητες για τη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού.

Διαβάστε επίσης

Απομάκρυνση εάν νιώθουμε ότι έχουμε εκνευριστεί με το «παράλογο» παιδί. Φεύγουμε από κοντά του. Εάν φοβόμαστε ότι διατρέχει σωματικό κίνδυνο, παρακολουθούμε από απόσταση ασφαλείας ή το αγκαλιάζουμε χωρίς να λέμε λέξη. Εάν το ξέσπασμα γίνεται μπροστά σε κόσμο, απομακρύνουμε το ίδιο το παιδί και το αφήνουμε να ηρεμήσει σε ουδέτερο χώρο.

Ο νόμος των δυο επιλογών δίνει την αίσθηση στο παιδί ότι αυτό διαλέγει και αποφασίζει ενώ κατ΄ουσία του διδάσκεται πως γίνεται η λήψη αποφάσεων χωρίς συναισθηματικούς παροξυσμούς. Για παράδειγμα δε ρωτάμε το δίχρονο αν πεινάει κι αν θέλει σνακ. Το ρωτάμε αν θέλει  φρούτο ή σάντουιτς.

Προβλεπόμενη ρουτίνα στην καθημερινότητα του παιδιού. Η ρουτίνα και η σταθερότητα σε δραστηριότητες καθημερινής ζωής, όπως το μπάνιο, το φαγητό και ο ύπνος βοηθούν πολύ. Καταρχάς μπαίνει ένα ξεκάθαρο όριο στο παιδί και μειώνονται οι αφορμές για συζήτηση και προστριβή. Εάν ρωτήσουμε το δίχρονο εάν θέλει να κοιμηθεί, με μαθηματική ακρίβεια θα μας πει «όχι». Εάν όμως έχει μάθει να κοιμάται στις οχτώ, με μαθηματική ακρίβεια θα νυστάζει εκείνη την ώρα.

Αποκωδικοποίηση. Τι θέλει πραγματικά το παιδί;  Έχει εκνευριστεί και δε μπορεί να λεκτικοποιήσει αυτό που νιώθει και καταφεύγει στην κακή συμπεριφορά;  Μήπως προκαλεί τα όρια; Μήπως ήρθε η ώρα να μάθει να μοιράζεται πράγματα; Σίγουρα, πρέπει να βρούμε την αιτία και να βοηθήσουμε το παιδί να αντιδρά διαφορετικά. Εάν δεν μπορούμε μόνοι μας, ζητάμε συμβουλή και βοήθεια. Πώς το χειρίζεται η δασκάλα στο νηπιαγωγείο για παράδειγμα.

Διαβάστε επίσης

Όρια, αλλά με κατανόηση. Τα παιδιά μαθαίνουν από αυτά που βλέπουν τους γονείς να κάνουν και όχι από αυτά που οι γονείς τους λένε να κάνουν!  Βοηθάμε το παιδί να εκφράσει με λόγια τα συναισθήματα που οδήγησαν στο ξέσπασμα και δίνουμε το σωστό μοντέλο συμπεριφοράς. Εννοείται ότι αυτό είναι επαναλαμβανόμενη διαδικασία. Η οριοθέτηση χρειάζεται υπομονή και επιμονή. Δίνουμε, με συμπόνια και σεβασμό, στο παιδί να καταλάβει ότι η συμπεριφορά του δεν είναι αποδεκτή και εξηγούμε τι ακριβώς αναμένουμε, π.χ. «την επόμενη φορά που θα θυμώσεις, θα μου μιλήσεις και δε θα με δαγκώσεις».

Πότε πρέπει όντως να ανησυχούμε;

  • Όταν το παιδί εκδηλώνει συμπεριφορά που δε συνάδει με την ηλικία του
  • Όταν τα ξεσπάσματα είναι εξαιρετικά συχνά και διαρκούν πολύ.
  • Όταν δε βελτιώνεται η κατάσταση παρ’ όλες τις φιλότιμες και επίμονες προσπάθειες.
  • Όταν συμβαίνει σε πολλά πλαίσια και το παιδί γίνεται δυσλειτουργικό, π.χ. όταν η δασκάλα μας αναφέρει ότι την ανησυχεί η συμπεριφορά ή τα ξεσπάσματα του παιδιού.
  • Όταν παρατηρούνται κι άλλα σημεία στην γενικότερη ανάπτυξη του παιδιού, π.χ. δεν αναπτύσσει λόγο, δεν παίζει με τα άλλα παιδάκια, ενοχλείται με πολλά και διάφορα αισθητηριακά ερεθίσματα όπως άγγισμα, γεύσεις, θερμοκρασία, ήχους κ.τ.λ.
  • Όταν το παιδί παρατηρείται να είναι εξαιρετικά κινητικό, ριψοκίνδυνο ή παρορμητικό.

Διαβάστε επίσης

Το καλό νέο είναι ότι η κατάσταση αυτή δε θα διαρκέσει για πάντα και η συμπεριφορά του παιδιού σας θα αλλάξει μόλις καταφέρει να επικοινωνήσει με επιτυχία και αμεσότητα αυτό που θέλει.

Ιδρυτικό Μέλος allaboutparents.gr | Positive Parenting
Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc
Ειδικευμένη στην Ψυχοθεραπεία Gestalt
PgD Παιδοψυχολογία Παιδιού & Εφήβου 
 Τηλ: 6942217440, Ευρυτανίας 13, Αμπελόκηποι
 email: maria.giannopulu@gmail.com

Περισσότερα άρθρα