Ο επικριτικός γονέας & όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Ο επικριτικός γονέας & όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις

Σκοπός μου μέσα από αυτό το άρθρο είναι να μοιραστώ με τους γονείς και τους ανθρώπους που συναναστρέφονται παιδιά, τα αποτελέσματα της επικριτικής στάσης των ενηλίκων απέναντι τους. Θέλω να αφυπνίσω και όχι να γεμίσω με ενοχές τους φροντιστές, που συνήθως ακούσια, ασκούν κριτική μέσα από τη στάση τους στα παιδιά.

Τι μου δίδαξαν οι θεραπευόμενοί μου

Νιώθω ότι οφείλω να μεταφέρω στους γονείς με μικρότερα ή και μεγαλύτερα παιδιά (γιατί ποτέ δεν είναι αργά) ένα μέρος της ψυχικής ζωής του ενήλικου ατόμου, που έχει μεγαλώσει σε επικριτικό περιβάλλον. Ίσως, αν δείτε τί μορφή μπορεί να πάρει στην ενήλικη ζωή η «επικριτική γονεϊκή φωνή», να καταφέρετε να προβλέψετε από τώρα τη δική σας στάση απέναντι ή καλύτερα δίπλα στα παιδιά σας.

Με πικρία παρατηρώ ότι στις συνεδρίες μου με ενήλικες θεραπευόμενους προκύπτει πολύ συχνά η ανάγκη για διερεύνηση του αποτυπώματος που έχει αφήσει στον ψυχισμό τους η επικριτική συμπεριφορά των φροντιστών τους, στην παιδική ηλικία.

Αυτό δε σημαίνει πάντα ότι κάποιος υποψήφιος θεραπευόμενος αναζητά θεραπεία επειδή είχε επικριτικούς γονείς. Πολλές φορές όμως, παρατηρώ μαζί με τους θεραπευόμενούς μου την αιτιώδη σχέση της επίκρισης σε παιδική ηλικία από σημαντικούς άλλους, με άλλα σημαντικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν στη ζωή τους. Για παράδειγμα, όταν μιλάμε για ζητήματα συνεχούς άγχους, χαμηλής αυτοπεποίθησης, τελειομανίας, καταθλιπτικής διάθεσης, αισθημάτων ανεπάρκειας του εαυτού ή των άλλων, εκρήξεων θυμού, εσωτερικής έντασης, πονοκεφάλους και άλλα.

Κοιτάζοντας λίγο βαθύτερα, γίνεται σαφές ότι αντιμετωπίζουν υποκείμενα προβλήματα αυτοεκτίμησης, βιώνουν τον εαυτό τους αναξιόπιστο και όχι αρκετά καλό. Σαμποτάρουν τον εαυτό τους και γίνονται και οι ίδιοι συχνά πολύ επικριτικοί προς τον εαυτό τους, αλλά και τους άλλους. Μπορεί να νιώθουν μπερδεμένοι, κακοί φίλοι και σύντροφοι, ανεπαρκείς επαγγελματίες. Η εικόνα του σώματός του μπορεί να είναι διαστρεβλωμένη, να δυσκολεύονται να σχετιστούν με τους άλλους κ.α.

Διαβάστε επίσης

Η εσωτερίκευση της επικριτικής φωνής

Παρόλο που αυτοί οι άνθρωποι δεν έρχονται σε μένα κατηγορώντας συνειδητά τους γονείς τους, ξετυλίγοντας το κουβάρι, το μονοπάτι στο οποίο περπατάμε μας οδηγεί συχνά (φυσικά όχι πάντα) σε δύο ή και ένα γονέα, με επικριτικές τάσεις. Σε γονείς, δηλαδή, που έχουν ασκήσει πίεση και κριτική στα παιδιά τους και έχουν υπάρξει απορριπτικοί με τη στάση τους, από την παιδική ηλικία μέχρι και την ενήλικη ζωή του ατόμου.

Μετά από χρόνια συνεχούς έκθεσης σε επικριτικές φωνές, ο άνθρωπος τείνει να τις εσωτερικεύει. Ενσωματώνει, δηλαδή, συστήματα πεποιθήσεων στην ενήλικη ζωή, εκφρασμένες μέσω αγχωδών εκδηλώσεων και πεποιθήσεων, οι οποίες έχουν ανάγκη αναπλαισίωσης ή και αντικατάστασης από πιο υγιείς και λειτουργικές.

Παραδειγμα 1

Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι λάβατε 8 στα 10 σε διαγώνισμα μαθηματικών όταν ήσασταν 10 ετών. Δείξατε το αποτέλεσμα στους γονείς σας και απογοητεύτηκαν πολύ, γιατί θα μπορούσατε να είχατε αποδώσει και καλύτερα. Φέρατε και σε άλλα διαγωνίσματα βαθμούς με 8 και 9 και οι γονείς σας αναρωτήθηκαν γιατί δεν μπορείτε να τα πάτε καλύτερα. Ως αποτέλεσμα, στο μυαλό σας ως 10χρονο, όχι μόνο σχηματίστηκε ότι πρέπει να παίρνετε 10 για να είναι ευχαριστημένοι οι γονείς σας, αλλά μπορεί να σκεφτήκατε ότι για να αισθάνεστε αποδεκτοί και άξιοι αγάπης πρέπει να παίρνετε συνέχεια 10.

 

Αυτή η πεποίθηση στη συνέχεια της ζωής, μπορεί να παγιωθεί και να εξελιχθεί σε τάσεις τελειομανίας. Είτε για να αποφύγετε την αίσθηση της εσωτερικής απόρριψης, είτε για να διατηρήσετε τα αισθήματα αγάπης και αποδοχής.

Παράδειγμα 2

Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι όταν ήσασταν έφηβη, 14 ετών, παρατηρούσατε συχνά τη μητέρα σας με τη γιαγιά σας ή και με τις φίλες της να σχολιάζουν την εμφάνιση άλλων γυναικών. Ακούγατε συχνά ότι το σώμα της Χ. δεν είναι αρκετά αδύνατο ή γυμνασμένο, ότι τα αυτιά της Ψ. είναι πολύ πεταχτά και ότι η μύτη της Ω. είναι πολύ μεγάλη.  Ήσασταν μάρτυρες, πολλαπλές φορές, σκληρού κουτσομπολιού και σχολιασμού άλλων ανθρώπων και αναρωτηθήκατε ίσως (συνειδητά ή ασυνείδητα) αν τα σκάγια θα πάρουν και εσάς την ίδια. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να σκεφτήκατε ότι για να είναι είστε αρεστή και αποδεκτή η εμφάνισή σας από τους άλλους πρέπει να είναι αψεγάδιαστη.

 

Αυτή η πεποίθηση, στη συνέχεια της ζωής, μπορεί να παγιωθεί και να εξελιχθεί επίσης σε χαμηλή αυτοπεποίθηση και διατρεβλωμένη αυτοεικόνα. Έτσι, ίσως να είστε δύσκολα ικανοποιημένη με τα κιλά σας, ή με την εμφάνισή σας.

Διαβάστε επίσης

Η δυσκολία της αναγνώρισης

Είναι δύσκολο να κατηγορήσουμε ή να επιρρίψουμε ευθύνες, καθώς είθισται οι προθέσεις των γονέων να είναι καλές, σωστά; Οι γονείς θέλουν απλώς το καλύτερο για τα παιδιά τους, σκοπός τους είναι να τα βοηθούν, να τα συμβουλεύουν, να τα καθοδηγούν προς τη σωστή κατεύθυνση, βάση της αντίληψής τους.

Κατανοούμε λοιπόν ότι είναι πολύ δύσκολο (φυσικά όχι αδύνατο) κανείς να πάρει μια ξεκάθαρη στάση ενάντια στις γονικές φιγούρες, εάν οι ίδιοι δεν συνειδητοποιούν τα αποτέλεσμα των πράξεών τους. Ειδικά μετά από το πέρας πολλών χρόνων τέτοιων συνηθειών.

Η πρόθεση είναι καλή. Προέρχεται από έναν τόπο αγάπης. Ήθελαν το καλύτερο για μένα, αυτό που ίδιοι τουλάχιστον θεωρούσαν ως καλύτερο. Πόσο εύκολο είναι να τους θυμώσει κανείς ή ακόμα κι αν τους θυμώσει (και πολύ μάλιστα), πόσο εύκολο είναι να «ξεριζώσει» αυτές τις τόσο σημαντικές, πλέον εσωτερικευμένες, φωνές;

Η λεπτή γραμμή του διαχωρισμού

Η γραμμή του διαχωρισμού μεταξύ του να αποτελεί ένας γονιός οδηγός και ένα ασφαλές υποστηρικτικό πλαίσιο και του να είναι επικριτικός, με υψηλές και αυστηρές προσδοκίες, είναι πολύ λεπτή. Η ζωή είναι γεμάτη προκλήσεις, χαρούμενες και δύσκολες καταστάσεις, που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με σιγουριά, ούτε καν ο ι ίδιοι μας οι γονείς.

 

Η λαχτάρα του γονέα όμως να δει το παιδί του να είναι ευτυχισμένο, υγιές, επιτυχημένο, μορφωμένο, οικονομικά ευκατάστατο, με καλή καριέρα, με ένα φροντιστικό και πιστό ταίρι και με μια χαρούμενη οικογένεια, μπορεί να τον οδηγήσει ασυνείδητα στην επίκριση συμπεριφορών και στάσεων που δεν εγκρίνει.

Ωστόσο, όλοι γνωρίζουμε ότι δε μεγαλώνουμε σε γυάλα, δεν ολοκληρώνουμε απλά τις σπουδές μας, βρίσκουμε μια καλή δουλειά, συναντάμε έναν/μία σύντροφο, ξεκινάμε μια οικογένεια και αγοράζουμε ένα σπίτι. Παίρνει πολύ περισσότερο χρόνο, με πολλές αποτυχίες, απογοητεύσεις, πολλαπλά εμπόδια, έντονο ανταγωνισμό και πληθώρα επιλογών, επιθυμιών και προσωπικών αναγκών.

Διαβάστε επίσης

Τα όνειρα μας επίσης, ακόμη όμως και ο ίδιος μας ο εαυτός,  μπορεί να διαφοροποιείται από τις προσδοκίες των άλλων, ακόμα και των μελών της αγαπημένης μας οικογένειας.

Τι συμβαίνει λοιπόν όταν είναι κανείς παιδί γονέων που έχουν συνειδητά ή ασυνείδητα επικριτική στάση; Είναι δυνατόν να αναπτυχθεί η ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ γονέων και παιδιών; Πώς θα διαμορφώσει το παιδί την προσωπική του οπτική για τον κόσμο, ενώ ηχούν παγιωμένα λόγια για το ίδιο στα αυτιά του; Πώς θα νιώσει ότι ακούγεται και γίνεται αποδεκτό; Ότι ενσωματώνεται η διαφορετικότητά του; Αυτά εξαρτώνται από την οικογενειακό σύστημα του καθενός και τον τρόπο που εκείνο λειτουργεί.

Προσοχή στην τάση για αναπαραγωγή της επικριτικής στάσης

Τι γίνεται όμως όταν οι ίδιοι οι γονείς που έχουν την τάση να γίνονται επικριτικοί, έχουν λάβει πολλή επίκριση από τους δικούς τους γονείς; Αν έχουν μάθει αυτόν τον τρόπο ως αρκετά αποτελεσματικό στη γονεϊκότητα;  Ή αν άθελά τους τον αναπαράγουν;  Το μέλλον της σχέσης σας με τα παιδιά σας, είναι αποτέλεσμα της δεκτικότητας και της προθυμίας να μετακινηθείτε, να δουλέψετε με τον εαυτό σας και με το ταίρι σας και να αλλάξετε μοτίβα συμπεριφοράς, μακροπρόθεσμα.

Είναι δυνατό να επαναπροσδιορίσετε ως γονείς τις πεποιθήσεις σας. Ως εκ τούτου, θα καταφέρετε  να αλλάξετε τον τρόπο που δίνετε «συμβουλές». Να αναδιαμορφώσετε ριζικά την ανάγκη σας να διατηρείτε «κορυφαίες βαθμολογίες» οι ίδιοι, αλλά και τα παιδιά σας, για να νιώθετε καλά με τον εαυτό σας.  Ή αντίστροφα, να ξαναχτίσετε την αυτοεκτίμησή σας και να ανακουφιστείτε από το άγχος σας, αλλά και να προστατεύσετε τα παιδιά σας από αυτό.

Διαβάστε επίσης

Πώς να το κάνετε; Αυτό το ταξίδι αποτελεί μια εξατομικευμένη ή και δυαδική διαδρομή (ζευγάρι γονέων). Σε αυτό το άρθρο δεν έχω πρόθεση να δώσω έτοιμες λύσεις, ιδέες ή προτάσεις για τι θα μπορούσατε ιδανικά να κάνετε ή να αποφύγετε. Στόχος μου ήταν να σας ενημερώσω για τις συνέπειες την συνειδητής ή ασυνείδητης συνεχούς ευθείας ή έμμεσης επικριτικής στάσης απέναντι στα παιδιά, κατά την ανατροφή τους.

 

Με αυτόν τον τρόπο, ήθελα να σας ενημερώσω, να σας ευαισθητοποιήσω (και όχι να αγχώσω), καθώς και να σας προσκαλέσω να επενδύετε συνεχώς στη διευκόλυνση της υγιούς συναισθηματικής ανάπτυξης των παιδιών, αναγνωρίζοντας, στο λιγότερο δυνατό χρόνο, ποιες πράξεις μπορούν να την υπονομεύσουν. Άλλωστε, τέλειος γονιός δεν υπάρχει, υπάρχει όμως αυτός που προσπαθεί να είναι αρκετά καλός, με τον δικό του τρόπο.

Ιδρυτικό Μέλος allaboutparents.gr | Positive Parenting

Ψυχολόγος

Σχεσιακή Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια

Δόκιμο Τακτικό Μέλος ΙΣΟΨ

Μέλος της Διεθνούς  Ένωσης Σχεσιακής

Ψυχανάλυσης & Ψυχοθεραπείας (IARPP)

& της Αμερικάνικης Ένωσης Ομαδικής Ψυχοθεραπείας (AGPA)

Περισσότερα άρθρα