19 Ιούλ Όραση & Σχολική Ηλικία: Πώς θα καταλάβεις ότι το παιδί έχει πρόβλημα
Η όραση είναι η κυρίαρχη αίσθηση. Υπάρχουν τουλάχιστον 35 περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται άμεσα με την οπτική επεξεργασία. Όταν λοιπόν αναφερόμαστε στην όραση, θα πρέπει να σκεφτόμαστε τον εγκέφαλο και την επεξεργασία οπτικών πληροφοριών.
(Αναπτυξιακή) Οπτομετρία
Η οπτομετρία είναι η επιστήμη που εξειδικεύεται στην ανάλυση όλων των οπτικών δεξιοτήτων που συντελούν στη λειτουργική όραση. Η οπτομετρική αξιολόγηση, ειδικά για έναν μαθητή ή μια μαθήτρια, ελέγχει τομείς όπως η οπτική οξύτητα, η διόφθαλμη συνεργασία, η σύγκλιση, η οπτική και οπτοκινητική αντίληψη, η οπτική χωροταξική αντίληψη, η ταχύτητα οπτικής επεξεργασίας πληροφοριών, η οπτική προσοχή κ.α. Η διάρκεια μιας αξιολόγησης κυμαίνεται από 50 λεπτά έως 2 ώρες (σε ξεχωριστές συναντήσεις).
Στο τέλος κάθε αξιολόγησης συντάσσεται μια αναφορά και αναλύεται το οπτικό προφίλ του κάθε μαθητή καθώς και η προτεινόμενη αντιμετώπιση. Όταν συνυπάρχουν μαθησιακές δυσκολίες, είναι απαραίτητη η διεπιστημονική συνεργασία και ο οπτομέτρης συλλέγει και ανταλλάσσει πληροφορίες με άλλους ειδικούς.
Σχέση όρασης και σχολικής απόδοσης
Οι δυσλειτουργίες και οι αδυναμίες της όρασης, αναμφισβήτητα, επηρεάζουν την απόδοση των παιδιών στο σχολείο. Εμφανίζονται σε ποσοστό 5 με 10% σε μαθητές χωρίς μαθησιακές δυσκολίες και σε ποσοστό 60% σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Τα παραδείγματα είναι πολλά και μάλιστα, έχουν αυξητική πορεία. Συμβαίνει συχνά, κατά την διάρκεια μιας οπτομετρικής αξιολόγησης, ο μαθητής να αναφέρει για πρώτη φορά μπροστά στους γονείς του ότι έχει εναλλαγές θολής–καθαρής όρασης όταν διαβάζει ή ότι βλέπει διπλά όταν κουράζεται στη γραφή. Ή σε άλλες περιπτώσεις, οι ίδιοι οι γονείς διαπιστώνουν πόσο δύσκολο είναι για το παιδί τους, να μην χάνεται στο βιβλίο, να θυμηθεί σχήματα που μόλις είδε, να ενώσει δύο κομμάτια ενός παζλ, να αντιγράψει ένα τρίγωνο που βλέπει, να διακρίνει εικόνες που μοιάζουν οπτικά. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση των οπτικών δυσλειτουργιών, αδυναμιών. Η αλλαγή στη χρήση ψηφιακών συσκευών (οθόνες, video games), η μείωση του χρόνου κινητικής άσκησης, παιχνιδιού και εκτόνωσης των παιδιών σε εξωτερικούς χώρους, οι αλλαγές στον τρόπο επικοινωνίας και έκφρασης μεταξύ των παιδιών και δυστυχώς η πρόσφατη πανδημία (2020-2022) με τις αλλαγές που έχει φέρει σε εκπαιδευτικό και κοινωνικό επίπεδο, είναι παράγοντες που, μεταξύ άλλων, συντελούν στην αύξηση αυτή.
Πώς θα υποψιαστεί ο γονιός ή ο εκπαιδευτικός ότι υπάρχει οπτική δυσλειτουργία;
Η πλειοψηφία των μαθητών με οπτικές δυσλειτουργίες που επηρεάζουν τη σχολική τους απόδοση βλέπουν καθαρά, 10/10. Η μορφή των οπτικών δυσλειτουργιών που συναντάμε στους μαθητές και τις μαθήτριες δεν σχετίζεται και τόσο με το αν χρειάζονται γυαλιά ή όχι. Δύο είναι οι σημαντικές κατηγορίες προβλημάτων. Η πρώτη έχει να κάνει με τη συνεργασία των ματιών και τις οφθαλμικές κινήσεις. Η πιο συχνή δυσλειτουργία είναι η ανεπάρκεια σύγκλισης και εστίασης. Τα συμπτώματα, όταν ένα παιδί μελετά, μπορεί να είναι έντονα πχ κούραση ματιών, θολή ή διπλή όραση ή να το αναγκάζουν να παραιτηθεί. Η δεύτερη κατηγορία αδυναμιών έχει να κάνει με την οπτική, την οπτοκινητική και χωροταξική αντίληψη.
Ακολουθούν ορισμένα συμπτώματα - ενδείξεις πιθανής οπτικής δυσλειτουργίας στη συνεργασία των ματιών και στην οπτική αντίληψη:
- Πονοκέφαλοι κατά την κοντινή εργασία
- Οι λέξεις «χορεύουν» στην ανάγνωση
- Τα μάτια καίνε, πονάνε, δακρύζουν (σε ανάγνωση, γραφή)
- Πηδάει ή επαναλαμβάνει γραμμές (ανάγνωση)
- Κλίση κεφαλής/κλείσιμο ματιού στην ανάγνωση
- Δυσκολία αντιγραφής από τον πίνακα
- Αποφυγή κοντινής εργασίας/ανάγνωσης
- Παράλειψη μικρών λέξεων στην ανάγνωση
- Γράψιμο που ξεφεύγει προς τα πάνω ή κάτω
- Κακή στοίχιση αριθμών/στηλών με αριθμούς
- Φτωχή κατανόηση κειμένου (ανάγνωση)
- Βιβλίο πολύ κοντά στο πρόσωπο
- Δυσκολία διατήρησης προσοχής στην ανάγνωση
- Δυσκολία να ολοκληρώνει εργασίες στο χρόνο
- Αδέξιος, χτυπάει πάνω σε αντικείμενα στο χώρο
Διαβάστε επίσης
Αντιμετώπιση – Προγράμματα Οπτομετρικών Ασκήσεων
Η αντιμετώπιση ορισμένων μορφών οπτικής δυσλειτουργίας απαιτεί την παρακολούθηση ειδικών προγραμμάτων ασκήσεων όρασης (vision training / vision therapy) για την ενίσχυση των δεξιοτήτων συλλογής και επεξεργασίας οπτικών πληροφοριών. Κάθε μαθητής έχει διαφορετικό προφίλ οπτικών δυσλειτουργιών, δυσκολιών στο σχολείο και άλλων γνωστικών ή συμπεριφοριστικών χαρακτηριστικών. Ο σχεδιασμός προγραμμάτων οπτικής εξάσκησης απαιτεί βαθιά γνώση και εμπειρία. Γίνεται με εβδομαδιαίες επισκέψεις και ολιγόλεπτη επανάληψη ασκήσεων στο σπίτι. Στόχος ενός προγράμματος οπτομετρικών ασκήσεων είναι η ομαλή λειτουργία της συνεργασίας των ματιών, των οφθαλμικών κινήσεων και η ενίσχυση της οπτικής αντίληψης και προσοχής.
Τι να περιμένει κανείς από αυτή τη παρέμβαση;
Με την επιτυχημένη αντιμετώπιση των οπτικών δυσλειτουργιών που σχετίζονται και επηρεάζουν την απόδοση ενός παιδιού σε μαθησιακό, αθλητικό, κοινωνικό και συναισθηματικό επίπεδο, παρατηρούνται τα παρακάτω οφέλη (χωρίς να περιορίζονται μόνο σε αυτά):
- Αλλάζει η προσέγγιση και το κίνητρο για μάθηση
- Η ανάγνωση και η γραφή γίνεται πιο άνετη και γρήγορη
- Αυξάνεται η διάρκεια προσοχής και μελέτης
- Η οριοθέτηση στο χώρο, στο χαρτί και στο βιβλίο είναι πλέον δεδομένη
- Βελτιώνεται η αυτοπεποίθηση και το κίνητρο για ομαδικά παιχνίδια
- Ο χρόνος τριβής με ανάγνωση και γραφή μεγαλώνει και τα μαθησιακά κενά μικραίνουν
- Η παρατηρητικότητα, η «απορρόφηση» και η συγκράτηση οπτικών πληροφοριών αυξάνει σε ταχύτητα και εύρος
Μια χρήσιμη πηγή πληροφοριών για γονείς σχετικά με το θέμα που αναπτύχθηκε, είναι το βιβλίο Όραση, Μυστικά για Σχολική Επιτυχία της Dr Brenda Montecalvo που πρόσφατα μεταφράστηκε στα Ελληνικά από τον οπτομέτρη κο Φώτη Βελισσαράκο.
Φώτης Βελισσαράκος
Αναπτυξιακός Οπτομέτρης FCOVD
Board Certified in Vision Development & Vision Therapy
+30 210 8000179
info@eyecanlearn.gr
www.eyecanlearn.gr
Ο Φώτης Βελισσαράκος είναι οπτομέτρης με σπουδές σε Ιταλία και Δανία και εξειδίκευση στην αναπτυξιακή οπτομετρία και το vision training. Από το 2003 μέχρι σήμερα ασχολείται αποκλειστικά με τον τομέα αυτό στο ιδιωτικό του γραφείο στην Αθήνα (eyecanlearn). Ειδικεύεται σε αναπτυξιακά και λειτουργικά προβλήματα οπτικών δεξιοτήτων παιδικής ηλικίας όπως, δυσλειτουργίες όρασης που επηρεάζουν τη σχολική απόδοση, περιπτώσεις στραβισμού – αμβλυωπίας, επίκτητα προβλήματα μετά από ατύχημα ή άλλο συμβάν, αθλητική όραση κ.α.
Είναι Fellow του College of Optometrists in Vision Development (FCOVD) και board certified στην ανάπτυξη της όρασης και το vision training. Είναι επίσης κλινικός συν-διευθυντής των Opening Eyes, του προγράμματος Healthy Athletes των Special Olympics.
