08 Νοέ Ιστορίες: μια ματιά στην αγαπημένη τροφή του εγκεφάλου μας
Ο μάγος Michael Weber συνήθιζε να λέει ότι «όποιος λέει την καλύτερη ιστορία κερδίζει». Αν και ο Weber αναφέρθηκε στο ζήτημα της μαγείας, υπονοώντας ότι το μαγικό τρικ που ενσωματώνει καλύτερα μια «ιστορία» με έναν αποτελεσματικό, ελκυστικό και ουσιαστικό τρόπο θα φέρει το καλύτερο αποτέλεσμα, η φράση του κρύβει μια ακόμη ευρύτερη αλήθεια: ότι οι καλύτερες ιστορίες κερδίζουν στην πολιτική, στην ιστορία, στην ποινική δικαιοσύνη ακόμη και στην επιστήμη!
Διαβάστε επίσης
Θα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν ότι οι άνθρωποι είμαστε καταναλωτές και παραγωγοί ιστοριών!
Ως καταναλωτές ιστοριών, βρίσκουμε τις προσωπικές ιστορίες άλλων εντελώς συναρπαστικές (ακόμα και αν είναι κουτσομπολιά ή εσωτερικά αστεία) και ξοδεύουμε πολύ χρόνο σε μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, ταινίες και τηλεοπτικές εκπομπές. Η ανθρώπινη εμπειρία, τόσο διαπροσωπική όσο και ενδοπροσωπική, επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις ιστορίες: την κατανόηση τους, την παραγωγή νέων και την επεξεργασία παλιότερων που επιτρέπουν εκ νέου κατανόηση και παραγωγή. Ο εγκέφαλός μας λοιπόν, τρέφεται από τις ιστορίες.
Αυτή η αγάπη για τις ιστορίες εμφανίζεται σε πολύ νεαρή ηλικία, όταν αναπτύσσουμε βαθιές και μακροχρόνιες συναισθηματικές προσκολλήσεις στα παραμύθια και στις παιδικές ταινίες. Και μάλιστα, οι αλληλεπιδράσεις μας με τα παραμύθια και τις ιστορίες που μας περιβάλλουν στην παιδική ηλικία δεν πρέπει να θεωρούνται επιπόλαιες.
Οι ιστορίες έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τις πεποιθήσεις μας για τον πραγματικό κόσμο. Οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει επανειλημμένα ότι η στάση του αναγνώστη μετατοπίζεται και γίνεται πιο σύμφωνη με τις ιδέες που εκφράζονται σε μια αφήγηση μετά την έκθεση του αναγνώστη σε αυτή.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί ο εγκέφαλός μας τρέφεται από τις ιστορίες;
Η αφήγηση ιστοριών δεν εμπλέκει μόνο τη διάνοια των ανθρώπων, αλλά και τα συναισθήματά τους:μια κενή απαγγελία γεγονότων στερείται πάντοτε τη δύναμη μιας συνεκτικής αφήγησης που ξυπνά συναισθήματα. Ένας νέος τομέας έρευνας, η αφηγηματική νευροεπιστήμη, προσπαθεί να ερευνήσει ακριβώς αυτό: ποιος είναι οι δομές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται κατά την παραγωγή και κατανόηση νέων ιστοριών.
Αυτό που έχει δειχθεί είναι ότι ορισμένες δομές του εγκεφάλου ενεργοποιούνται με συνέπεια κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων διαδικασιών της ιστορίας. Επιπλέον, αυτές οι περιοχές του εγκεφάλου φαίνεται να είναι μοναδικές και διαφορετικές από αυτές που ενεργοποιούνται όταν γίνεται κατανόηση και παραγωγή λέξεων ή/και μεμονωμένων προτάσεων.
Διαβάστε επίσης
Χρησιμοποιώντας λοιπόν, μελέτες απεικόνισης με αυστηρά ελεγχόμενα ερεθίσματα και συνθήκες ελέγχου βρέθηκε η σημασία των περιοχών του δεξιού ημισφαιρίου που έρχεται σε έντονη αντίθεση με την παραδοσιακή απεικόνιση των αριστερών περιοχών, όπως την περιοχή Broca και την περιοχή Wernicke. Για παράδειγμα, η ανάγνωση λέξεων όπως λεβάντα, κανέλα ή σαπούνι ενεργοποιεί και άλλες περιοχές στον εγκέφαλο, όπως αυτές που εμπλέκονται στην όσφρηση.
Έχει ξεκαθαριστεί πάντως ότι το πλήρες μοτίβο ενεργοποίησης στον εγκέφαλο για τις ιστορίες διαφέρει από εκείνο το μοτίβο που ενεργοποιείται για την προσοχή, τις εικόνες, την αναγνώριση και την παραγωγή λέξεων, τη λειτουργική μνήμη, την επεισοδιακή κωδικοποίηση και ανάκτηση, και τη σημασιολογική ανάκτηση. Οι ιστορίες εμπλέκουν πολλές περιοχές του εγκεφάλου που συνεργάζονται για τη δημιουργία πολύχρωμων, πλούσιων τρισδιάστατων εικόνων και συναισθηματικών αποκρίσεων.
Ανάπτυξη του παιδικού εγκεφάλου μέσα από τις ιστορίες
Ας δούμε τώρα ένα μίνι οδηγό για τη σημαντικότητα των ιστοριών ανάλογα την ηλικία των παιδιών!
Για μωρά ή νήπια: τα εγκεφαλικά κύτταρα ενεργοποιούνται και αναπτύσσουν νευρωνικά δίκτυα μέσα από τις ιστορίες. Μάλιστα η αφήγηση των ίδιων ιστοριών είναι ακόμα πιο ευεργετική για τον εγκέφαλο!
Διαβάστε επίσης
Για παιδιά προσχολικής ηλικίας ή παιδιά που πηγαίνουν δημοτικό: Αν θέλετε να διδάξετε σημαντικά μαθήματα ζωής στα παιδιά σας οι ιστορίες είναι η λύση. Η έρευνα δείχνει ότι μια ιστορία με φανταστικούς χαρακτήρες που ενεργούν με ηθικά ή συναισθηματικά διφορούμενο τρόπο σε σοβαρά ζητήματα οδηγεί σε μια βαθύτερη αξιολόγηση των παιδιών απέναντι σε αυτά τα ζητήματα. Έτσι, αν ο γονιός θέλει να προκαλέσει προβληματισμό μέσω μιας ιστορίας, είναι καλύτερα να παρουσιάσει το ηθικό περιεχόμενο της αφήγησης πολύ απλά, αλλά διφορούμενα.
Διαβάστε επίσης
Για εφήβους: η χρήση ιστοριών μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προσελκύσει τους μαθητές και να ενθαρρύνει τον ενθουσιασμό για σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις που μπορεί να μην έχουν σαφή ή άμεση αξία. Σε μια πρόσφατη μελέτη, η ενσωμάτωση πληροφοριών σχετικά με την κλιματική αλλαγή σε μια συναισθηματική δομή ιστορίας επηρέασε τη συμπεριφορά των ακροατών για το περιβάλλον.
Σε κάθε περίπτωση, ενισχύστε την αγάπη των παιδιών για ιστορίες! Παραμύθια, λογοτεχνικά βιβλία, κόμιξ, περιοδικά μπορούν να αποτελέσουν σπουδαία εργαλεία θετικής ανάπτυξης για κάθε ηλικία!
Γάκη Ζέτα
Η Ζέτα Γάκη είναι απόφοιτος του τμήματος Βιολογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΕΚΠΑ. Συνέχισε τις σπουδές της αποκτώντας ειδίκευση στις Νευροεπιστήμες στην Ιατρική Σχολή Αθηνών. Εργάστηκε σε διάφορα δημόσια εργαστήρια στον τομέα της Νευροβιολογίας όπως στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ), στο Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ (Ε.Ι.Π.) αλλά και στον ιδιωτικό τομέα (Locus Medicus κ.α). Έχει παρακολουθήσει πολλά σεμινάρια στον τομέα της ανάπτυξης του παιδικού εγκεφάλου έχοντας πιστοποιήσεις από το Yale University, από το Utrecht University, από το California University- Santa Cruz κτλ. Παράλληλα έλαβε και την πιστοποίηση της στο Online Marketing από το τμήμα e-learning του ΕΚΠΑ. Συνεργάζεται με μεγάλους εκπαιδευτικούς φορείς για την εκπαίδευση ενηλίκων στον ευρύτερο κλάδο των βιολογικών επιστημών. Είναι εξωτερικός συνεργάτης σε εκπαιδευτικά και ενημερωτικά site ενώ είναι συν-ιδρύτρια του εκδοτικού οίκου @paramythia.net. Επίσης, μοιράζεται τις γνώσεις της σχετικά με τον παιδικό εγκέφαλο με απλό και πρακτικό τρόπο με γονείς και εκπαιδευτικούς μέσα από διάφορα σεμινάρια σε συνεργασία με ομάδες γονέων, ψυχολόγους, δασκάλους κτλ. Βρείτε άμεσα συμβουλές και ενημερωτικά βίντεο στο @zetagaki
